Trong tất cả các thánh, ngoại trừ Đức Maria, chắc chắn thánh Giuse được nhắc đến nhiều nhất. Lịch phụng vụ, ngoài lễ trọng hôm nay, còn có lễ thánh Giuse Thợ, và dành cả tháng 3 mỗi năm để kính Người. Thánh Giuse là Đấng Bảo trợ của cả Giáo Hội, của nhiều nhà thờ, nhiều đoàn thể, nhiều hội dòng và của rất đông các tín hữu. Cách riêng các tín hữu VN, dù nhận Người làm bổn mạng hay không, vẫn dành cho Người một địa vị xứng đáng trong các việc đạo đức, trong các lời ca ngợi.
Tuy vậy, nếu phải dựa vào Tin Mừng để nói về Giuse, có người thấy khó. Khó vì Kinh Thánh nói ít quá. Tin Mừng chỉ ghi nhận một vài nét đơn sơ vắn tắt, nên chúng ta tưởng như không có gì để nói. Thực sự, nếu chịu khó suy nghĩ, chúng ta sẽ nhận ra nhiều nét phong phú trong cuộc đời của Giuse.
Trước hết, vai trò của Giuse rất cao trọng. Cao trọng trong vai trò là bạn đời của Đức Maria, Thánh Mẫu của Thiên Chúa, trong vai trò là cha của Đức Giêsu, Con Thiên Chúa làm người, trong vai trò là chủ của Thánh gia. Khi Giuse còn sống, chính Đức Maria đã có lần xác nhận và đề cao vai trò làm chủ này. Ấy là khi Thánh gia lên Giêrusalem mừng lễ, năm Đức Giêsu 12 tuổi. Giuse và Maria đã lạc mất con trong 3 ngày, và khi gặp lại, Maria đã nói với con: Con không biết cha con và mẹ đã nhọc công tìm con sao? Maria đã đề cao vai trò của Giuse trước khi nói đến mình. Trong gia đình Nadaret, Giuse luôn là người đứng đầu, cộng tác với Maria để nuôi dưỡng và dạy dỗ Đức Giêsu.
Nếu nói về tư cách riêng, Giuse cũng có nhiều đức tính được Tin Mừng nhấn mạnh: thánh thiện trong việc phục vụ những con người thánh và những công việc thánh; khiêm tốn và vâng phục khi hoàn toàn quên mình để tuân theo điều Thiên Chúa truyền dạy; nghèo khó khi sống đời một bác thợ mộc, không giống với một người thuộc dòng tộc Đavít cao sang; công chính, như bài Tin Mừng Matthêu hôm nay ghi nhận, một sự công chính vượt lên trên việc tuân thủ lề luật, do lòng kinh trọng sâu xa trước việc làm của Thiên Chúa.
Một vài điểm nêu trên đủ cho chúng ta thấy một Giuse cao trọng trước mặt Thiên Chúa, đáng cho chúng ta ca ngợi.
Tuy nhiên, khi kính nhớ thánh Giuse ngày hôm nay, chúng ta muốn nhấn mạnh một vai trò khác của Người: vai trò là Đấng Bảo Trợ cả Giáo Hội, như chúng ta đọc thấy trong kinh cầu thánh Giuse. Giuse không chỉ là Bổn mạng của nhiều người, nhiều nơi, nhưng còn là Bổn Mạng của cả Giáo Hội, đã và đang hướng dẫn Giáo Hội trong cuộc hành trình trần gian. Vai trò hay tước hiệu này đã được Giáo Hội công bố ngày 8/12/1870. Giáo Hội muốn nhờ Thánh Cả trợ giúp, để sống và hoạt động theo gương của Người. Giáo Hội muốn nhờ Người hướng dẫn theo tinh thần nghèo khó và hiệp nhất của Thánh gia ngày xưa mà Người là chủ.
Lúc công bố vai trò bảo trợ của thánh Giuse, thì cũng chính là lúc Giáo Hội đang sống trong một hoàn cảnh khó khăn. Nước Toà Thánh bị chiếm, chỉ còn lại một phần rất nhỏ là khu vực Vatican hiện nay. Trong hoàn cảnh ấy, Thiên Chúa khôn ngoan và quan phòng đã dùng thánh Giuse hướng dẫn Giáo Hội tìm lại con đường nghèo khó. Khi mất hết quyền lợi phần đời, Toà Thánh sẽ chuyên tâm hơn về phần đạo, độc lập hơn với chuyện thế tục, hướng dẫn cả Giáo Hội theo tinh thần nghèo khó của Tin Mừng, để Giáo Hội là Giáo Hội phục vụ người nghèo.
Giáo Hội còn muốn cậy nhờ thánh Giuse giúp cho việc hiệp nhất các kitô hữu. Hiệp nhất là một trong những mối bận tâm lớn của nhiều người, đặc biệt của các nhà lãnh đạo Giáo Hội. Dường như ai nấy đều cảm thấy có trách nhiệm và phải cộng tác để làm cho Giáo Hội được hiệp nhất, thể theo ý nguyện của Chúa. Phải chăng Giáo Hội đặt thánh Giuse làm Đấng Bảo trợ mình là có ý cổ võ cho sự hiệp nhất này? Giuse đã điều khiển Thánh gia trong tinh thần yêu thương, hài hoà với Đức Maria và Chúa Giêsu, thì cũng hướng dẫn Giáo Hội trong cùng một tinh thần ấy, để các tín hữu trong Giáo Hội được liên kết với nhau. Hẳn cũng vì vậy mà Đức Thánh Cha Gioan XXIII đã đặt Công đồng Vatican II, một Công đồng có sắc thái hiệp nhất rõ rệt, dưới sự bảo trợ của thánh Giuse.
Bởi vậy, trong ngày lễ trọng kính thánh Giuse hôm nay, không những chúng ta ca ngợi những đức tính cao đẹp của Người, mà còn phải nghĩ đến vai trò lớn lao của Người trong Giáo Hội, vai trò là Đấng Bảo Trợ cả Giáo Hội. Chúng ta không chỉ xin thánh Giuse phù trợ mỗi người, mà còn xin Người bầu cử cho cả Giáo Hội.
Đồng thời, chúng ta còn phải biết cộng tác, để giúp cho sự bảo trợ của Người thêm hữu hiệu.
Đó là chúng ta hãy biết sống tinh thần nghèo khó, sự nghèo khó được Giáo Hội nhắc nhở trong Mùa Chay này, là không quá dính bén với vật chất làm thiệt hại cho đời sống thiêng liêng, biết sống bác ái chia sẻ với những người túng thiếu.
Ngoài ra còn phải sống hiệp nhất với nhau. Không kể ơn Chúa ban, sự hiệp nhất này chỉ có được nếu chúng ta biết gạt bỏ tính tự ái, tự kiêu, ích kỷ, chỉ muốn và tìm cái lợi cho mình, nếu chúng ta biết nhìn người khác với tinh thần hiểu biết, thông cảm, tôn trọng, tha thứ…
Tất cả chúng ta, đang tham dự Thánh lễ này, cùng nhau nài xin Chúa, nhờ lời chuyển cầu và gương lành của thánh Cả Giuse, giúp chúng ta quan tâm cố gắng thực hiện những điều trên đây, để xứng đáng được Người bảo trợ.
Lm. Micae Trần Đình Quảng